Agathos : ko te ritenga o te ingoa nei, ko te tangata pai

Wilberforce, Samuel, 1805-1873., Poneke [i.e. Wellington, N.Z.], 1882

ICi 3o

eCU;43 BY ZAEHNSDORF —

'ATAOO'M KO TE RITENGA O TE INGOA NEI, KO TE TANGATA PAI.

NA SAMUEL WILBERFORCE, M. A , I TUHI KI TE REO PAKEÏÏA A KO TE WHAKAMAORITANGA TENEI O AUA KORERO.

POISËKE, NOEMA, 1882.

4^5^ Vi W. i\ f

W' 6 2^

AKATOHE.

Ara Ico te katrn arai Tcatoa o te Atua .

Tera, e hoa ma, i tetahi wa lie Kingi maia, e whakamatea ana tona whenua e tebahi Tarakona kaha whakamataku. N o reirá i whiriwhiria ai e tana Kingi etahi o ana hoia tino maia, tonoa ana ratón e ia ki tana wahi o tona whenna e whakamatea ana e te Tarakona. Meake ratón haere, ka mea atn ia ki a ratón, £ Nana, ££ e matan ana konton ahakoa whakapntaina ££ mai te riri me te kaha katoa o te Tarakona ££ ki alian i mna ra, kihai ia i kaha, a mate ana £t i alian. Me arn katoa akn hoa pono, i te rite- £ nga kna waiho iho e ahan kia ratón kia maia ££ ratón, me ahan kna maia ; ko reirá ratón ££ no lio ai i raro-raro iho i tokn torona. Na ££ konei i tonoa atn ai konton e ahau, ki te ££ whawhai ki tenei Tarakona, a ko takn kaha ££ e haere tahi atn me konton ki te tana. ££ Nana, kia mataara konton. Ki te mahara ££ konton ki akn knpn, a ka karanga mai ki ££ takn ingoa, i nga wa, e tata mai ai te mate ; £ a ki te man tonu ano hoki konton ki te kahn ££ arai katoa, me nga ringaringa, kna o ti nei te ££ taka e ahan mo konton, e kore konton e ££ mate i te Tarakona. Otira ki te rokohina ££ whakaarokoretia mai kouton e ia, a kahore o ££ konton kahn arai e man ana, ka mate kouton ££ i a ia."

Hohoro tonu te whakaae me te haere katoa o nga hoia, ki te walii e wliakamatea nei e te Tarakona. E bou ana to ratón taenga atu, mataara tonu ratou, a kiliai i m ahue o ratou kahu arai ; ka moe etahi ka ara etahi ki te whanga ; ano to liunga e tu ana, rawe rawa i te kanapa o a ratou kahu arai, me o ratou ringaringa ; hari tonu te tangata kainga no te mea kei waenga pu i a ratou nga hoia o te Kingi e whanga ana. Ma te ata e titiro ko nga kai mataara o te po ka haere ki te moe, a ko te hunga kua moe, oti rawa te whakakahu ki o ratou, kahu arai, me te whakamtautau hoki i te koinga o nga hoari, ka karanga ratou ki te ingoa o to ratou Piriniha, a ka haere ki te whanga i te Tarakona kino. ítawe rawa ratou i konei, otira kihai ratou i mau tonu ki tenei ritenga; tiaki noa hoki ratou, a te puta te Tarakona. Marire tonu to ratou kainga. Ngaki ana te tangata wlienua i a ratou mara, a ka haere ano hoki ka tata te hauhakenga, e marena ana ratou, e tuku hakari ana, e hokohoko ana ; a ka whakaaro nga hoia he teka noa pea nga rongo o te Tarakona, ka wareware haere ki te kupu o to ratou Piriniha mo te mataara, me te tupato. Na te kaha o te ra ka taimaha o ratou ringaringa ; mea noa tetahi " Ha, he aha te tikanga i maua tonutia ai tenei potae taimaha ? Wera noa ilio taku matenga i te whitinga iho o te ra ki tenei potae, a te kitea te Tarakona e meingatia nei, ka mahue

rawa i alian te potae nei ki te teneti, hei te kiteatanga atu o te Tarakona e haere mai ana, ka tiki ai. Pera noa lioki tetahi ki te arai o tona nma, me tetalii hoki ki tona arai. A na te wera o te whenua ka wera ake nga takai paraihi o o ratón waewae ; mamae noa ratón, a malme iho era, a ka marara ratón, puta noa ki tenei hakari ki tera marenatanga ranei. Kihai i matanria lie lioia ratón no te Kingi, ma te rapn tonn ano ia ki tana tohn e man ana, ka matanria ai, maliue rawa hoki te alma i tonoa mai ai ratón e to ratou Piriniha ki te tana. Kotalii ia o ratón kihai rite ki ana lioa, ko Akatolie te ingoa, pouri rawa tona ngakau ki a ratou malii. He tini ana wliakamaharatanga atn ki a ratón i nga kupu a to ratón Piriniha, mea atn ana ia ki a ratón, " Ahakoa te kitea, e " koro m a, te lioa riri, tenei ano ia te patata "ana; a kahore lie p oh ehe tanga o to tatou " Piriniha, kua whawhai hoki ia ki te Tarakona, " a kna matan ia ki tana alma whakamataku." Kataina ana, tawaia ana tenei tan gata mai a, ineinga ana ia lie wawan, no te rite ana malí i ki a ratou. Otiia kihai ia i wliakarongo ; a ahakoa puta o ratón kupu kino, ahakoa kaha te ra o te awatea hei whakahemo i a ia, ahakoa ngenge ia i tona haerenga i te weranga o te oriepu, ahakoa kuiki ia i nga huarahi o te po, kihai i maliue i a Akatohe nga kahu arai a tona Piriniha, i lioatu ai kia man tonn i a ia ; kihai hoki i maliue i a ia nga takai paraihi o ana waewae mamae, me tana malí i mataara i te po.

Roa rawa ilio to ratou noli o penei, a te kitea niai te hoa riri, ka kake lia ere o ratou kupu kino ki a ia. A mea kau ano ratou, í£ he ora, kaliore, kua patata te mate." Katahi hoki ka kitea nga toliu whakamataku, me he ai tangata hei titiro. Te ra taua hoia i tenei wa e hoki mai ana i te hakari, kua hari, kua waiata, kua kanikani ratou, a kuamahue i taua hoia ana kaliu arai me ana ringaringa; a tenei ia te hoki marire ana ki tana teñe ti i te ahi-ahi o te rangi raumati. E whakaaro haere ana ia ki ana hoa i taua hakari, ki te rawe ano hoki ona, e mili i ana ki a Akatohe mona e wehi nei, e haereere tonu nei i te roro o tona teneti e pehia ana e te taima ha o ana kaliu arai. E whakaaroa ana ano enei mea, ka rongo ia ki te ngaehe e puta mai ana i te motu n gahere, ki matau ona, a me te uira ano te puta whakarere mai o te Tarakona ki mua ona. E rapu ana ia i te hoari a tona Piiiniha, a te kitea ki tana taha e man ana, ka ngore noa nga turi, e li aerea atu ana e te Tarakona, e karanga ana ia ki tona Kingi, otira e mea ake ana a roto i a ia, kua pahure ke te ra e karanga atu ai ia ; kua whakarere hoki ia i ana kaliu arai me ona ringaringa, a kaliore he mea hei whakakora i a ia, tahuri noa atu ia ki te orna, hoake rawa kua kapi mai a mua ona, i nga tao o te Tarakona, a na te mea kua mahue i a ia nga takai paraihi, ngore noa ona waewae, kainga ana ia e te Tarakona. I peneitia ano hoki etahi, a ngar o noa ilio ratou i te tirohanga a o ratou

lioa ; ka puta te mahara ki o ratou lioa, ka pouri o ratou ngakau, otira kiliai roa, kua hakari ano ratou, kua inu, kua liari, kua whakarere i o ratou kahu arai, kua wareware ano lioki ki n ga kupu a to ratou Piriniha, te mahara kua patata te mate. Tera te Tarakona kua manamanangia i te matenga o etahi o nga hoia i a ia, ka whakaaroaro kia huakina putia nga toenga ilio, kia kotalii ai matenga o ana hoa riri. Kua roa ke tona piringa ki roto ki te ngahere, ki pahaki atu i te kainga o nga hoia; i kite hoki ki a Akatohe e mataara tonu ana, me tana hoari koi e man tonu ana ki tona taha maui, ko taua arai ano hoki oti rawa te pañi ki te tohu o te ripeka he mea whakatakawe ki tona pokohiwi, no reirá te Tarakona ka mahara ki to raua whawhaitanga ko te Piriniha, a ka wehi ia. j. Otira no te aonga ake o te ra, kua awatea, ka haere a Akatohe ki tona teneti ki te wliakaokioki i a ia a ki te moe ano hoki, waiho ilio nga hoa i waho e taka ana, no konei te Tarakona ka whakaaro kua taka mai tona wahi, huakina ana e ia nga hoia, ko etahi o ratou i haehaea e ia ki 011a ringaringa, ko etahi i ngaua ki ona niho riño, a tini 110a iho ki te mate i te tainga e ia ki tana hiawero. Ko konei ka pa te karanga a te tini ki o ratou kahu arai kua whakarerea ra ; ko tetalii i kapo ki te hoari, a ka rere atu ki te Tarakona ; otira no te mea kaho-

re te arai o tona matenga i mau, warea ia ki te wliakahepo kia u tetahi mona patu, taia iho ana tona matenga e te Tarakona ki 011a waewae, a ka mate te lioia ; kna rokohina e te pekenga mal o tetahi, i mau ano te arai matenga o tenei, lie hoari ano hoki i tona ringaringa, ko te mea tenei i roaroa kau iho, o tira no te miga o tana patu ki te Tarakona, ka rongo ia i te mamae whakamarokia ana e ia tana mea whakamate takai pu ki te liope o te lioia, a no te mea kahore te arai o i a walii i mau ki a ia, ka hinga iho ia, a ka mate. Me i reirá ka whakatika a, tu ko tetahi, ko te mea tenei wahi iti mau katoa ona ka lm arai, o tira kawea e te porangi, kihai i a i tatari ki te rapu i te arai mo mua i a ia kua waiho hoki e ia kihea ranei, a ka whakatika ia ki te whawhai ki te Tarakona, a ka u tana patu ki te Tarakona, a te pa atu te Tarakona ki tona matenga kua ngaro hoki i te arai, ki ana kaokao ranei, kua oti ano hoki i reirá te arai ; otira puta whakarere atu ana nga tao muramura i nga ringaringa kino o te Tarakona, a na te mea kaliore te arai mo mua i a ia i mau ki tona ringaringa, titi atu ana ki nga kahu arai o tona tinana, puta pu hinga iho ana te lioia, a ka mate ; te mea i mate ai tetahi iho, e whawhai ana ia ka titaha atu te arai i tona ringaringa, a ka takoto kau tona unía, rokohina kaliore te arai o reirá i mau, a ka mate ia ; ko tetahi i mate i nga tao whatiwhatianga, e puranga ana i te whenua, i haere mai hoki ia i tana teneti a

kua mahue atn nga takai o ona waewae; no konei ka hari te Tarakona ki te nui o tona kaha, a ka whakaaro mea ake hemo i a ia nga lioia katoa o te Piriniha. Otira kua ara a Akatohe i te turituri i tana moe, moe iho hoki ka kite ia i tana Piriniha e tu mai ana ki tana taha, pera tonu me tana whawhaitanga ki te Tarakona i mua atu; e heke ana te toto i ona ringaringa i ona waewae, otira e takahia ana te Tarakona; a ka titiro atu tana rangatira ki a ia, me te ahua o te kaha, o te atawhai ano hoki, a ka mea atu ki a ia ££ E te pononga pai pono e takahi ana "koe ki te raiona ki te nakahi, ko te raiona " kuao ano hoki me te Tarakona e takahia e koe "ki raro i o waewae; aua e wehi, ko ahau ££hoki te haere atu ana i a koe." E mau ana enei kupu ki ona taringa ka oho ake ia i te tangi o ana hoa me te turituri o te Tarakona. A no te mea kua tupato a Akatohe ki tenei mea kihai ia i porangi; otira te pekenga ake, tu ana, whakamaua ana tana hoari ki tona liuha, me te arai o tona urna o ti rawa te whakamau tera iho ano hoki era i ona waewae kahore hoki enei mea e whakarerea e ia ina moe; ano ka mau te arai o te maten ga ki a ia ka tango tana ringa ki te arai mo mua i a ia, a ka koropiko ia ki te whenua ka karanga atu ki te Ariki a ka mahara ano hoki ia ki tana Piriniha ; me i reirá ka rere atu ia ki te whawhai. Ka kite te hoa riri i a ia, mahue ake te takata-

kalii i te hunga mate, a ka aliu mai ki a Akatolie. Katahi ano te whawhai nui na tenei lioia pai o tona Ariki ki te lioa riri. He tini ke nga liinganga iho o Akatohe ki ona tnri, i te uekaha o nga patn o tona lio a riri, a maiengi whakanana i a ia te arai pai o te wliakapono, hei pare ke i nga tao nmramura o te hoa riri : otira ka pa ia ki te whenua, me te mea e whakakahangia ana i a, a ka whakakaha ona tnri, ka ka lia ano lioki te patn ki te kai wliakamate. E whawhai tonu ana ano ka torengi te ra ; a mea ake te lioia pai hemo noa iho ka whakapaua e ia tona kaha katoa me te karanga atn ki tona Piriniha, he patn kotahi ka u ka aue te Tarakona a orna tonu atn ana, inaliue iho a Akatohe. No konei a Akatohe ka liari a koropiko ana ia whakawhetai ana ; a titiro pn atn ia ki te wahi kua maro ke i ta rana whawhai ko te Tarakona, ka kite ia i tona Ariki e liaere mai ana i te ahiahi ; a ka rongo ia i tona reo, ka kite i tona mata, a ka tika tona moe i moe ai ia, a noli o tonu ana a Akatohe ki te aroaro o tona Piriniha.

Kai Whakaaho. — E aku tamariki, kei hea te wahi o te Karaipiture kua waiho nei tenei korero, hei whakarite ki a koutou r Tangata Maori. — E mea ana aliau ko tera i korerotia e a han i tetahi ra i te ono o mía o upoko o te tuhituhinga o Paora ki nga Epeliiana (te hunga o Epelia) " Tangohia ki a koutou " nga mea whawhai a te Atua, kia ahei ai kou-

44 tou te whakatika i te ra kino, a kia tu ai 44 koutou ua mu tu nga mea ka toa. E tu rapea, 44 he mea wliitiki o koutou hope ki te pono, me 44 whakakakahu te tikanga liei arai mo te urna ; 44 ko raro o nga waewae kia lierea ki te wha44kaunga o te rongo pai o te rangimarieta44 nga ; kei runga i enei katoa kia man koutou 44 ki te arai o te whakapono, ma reirá koutou 44 ka alici ai te tinei i nga matia muramura 44 katoa o te Wairua kino. Kia tango ano ki 44 te potae o te oranga, ki te lioari hoki o te 44 Wairua, koia ia ko te kupu o te Atua ; me te 44inoi tonu lioki koutou i te Wairua ki nga "inoinga me te uinga." K. TV. — Ae ; koia ra tena ; kowai koia tana Piriniha, i whawhai nei ki te lioa riri, a muri ilio ka tono i ona hoia ki te whawhai ? T. M. — Ko Iliu Karaiti to tatou Ariki, i whawhai nei ki a Ilatana mo tatou ; a e tono ana i ona tangata i tenei wahi ki te tu i a ia K. TV. — Ko wai ona hoia ? T. M. — Ko ratou katoa kua oti nei te tuhono ki tona halii. K. TV. — E mahara aria koutou ki ta te karakia iriiringa e mea ai ki tenei ? T. M. — Ka tohungia ra te tohu o te ripeka e te minita ki te rae o te tamaiti, e ai tana e meatia ana e ia, hei tohu kia kaua ai ia e wliakama a mua ake nei ki te whakapuaki i te whakapono o te Karaiti i ripekatia, a kia maia te whawhai i raro iho i tana kara, ki te kino, ki te ao, ki te rewera ; a kia pumau tonu hei hoia

pono liei pononga mo te Karaiti mate noa ano. K. W. — He alia ta te Katikihäma ingoa mo Hatana ko te tikanga kia wliawliai nei tatou ki a ia? T. M. — Ko te lioa riri whakawairua. K. W. — Ko wai e whakaorangia ana i a ia ? T. M. Ko ratón e nolio inoi ana, e nolio mataara ana, a e man tonn ana ki nga kahn arai katoa o te tangata whakapono. K. TV. — Ko wai e whakawaia ana ki te whakarere i anei ? T. 'M.- — Ko taton katoa ; e ngoikore ana lioki taton a he mea ano ka hoha taton ki te inoi ki te mataara ? K. W. — E rokohina taton e te aha, ki te mea ka hoha taton, ka mntn te mataara ? T. M. — E rokohina taton e te rewera, a ka riro i a ia. K. IV. — Ki te mea ka mataara, e ora ranei ratón ? T. M. — Ae, ka tiakina hoki taton e te Karaiti to taton rangatira. K. IV. — He aha tana knpn ki a taton mo tenei i tana pukapnka ? 1\ M. — " Whawhaitia te rewera; a e orna atu ia i a ' konton.' " Hemi, iv 7.