fWHAKAMAORITANGA.]

G.—6a.

1881. NIU TIKENI.

TRANSLATION OF REPORT OF MIDDLE ISLAND NATIVE LAND PURCHASE COMMISSIONERS (G.—6, 1881)

NGA HOKO WHENUA MAORI O TE WAIPOUNAMTJ, (TB WHAKATAU A TE KOMIHANA.)

1 tukua hi nga Whare c rua o te Runanga Nui i rung a i te Whalcahau a te Kawana.

No. 1. Whakatueanga o Te Komihana. Nomanapi, Te Kawana. Kia katoa c haere atu ana enei tukunga, a kia Tasiati Henaee Mete, o Akaraua, me Paranthi Eeiteea. Neana, o Nerehana, Tena Koutou. Notemea c tika ana kia whakaturia kia tokorua nga tangata hei Koinihana, ma te Kawana c Karanga tetahi, a ma nga maori tetahi, ara, ma te taha kia ratou ; ko taua Koinihana hei whiriwhiri i te mahi a muri nei whakahua ai. A notemea ko aua maori kua whakatu ite tangata tuarua i raroneihei tangata mo ratou i roto i taua Komihana. Na, no reira, kia mohio koutou, notemea ko ahau ko, Hori Akuhate Konetauetine, Makuihi o JSTomanapi, Kawana o te Koroni o Nui Tireui, c tino whakapono ana kite tika o ta kortia whakahere, to korua kaha me to korua hangai kite whakahaere i nga kaha me nga mana c ahei ai i au, a i runga i te kupu me te whakaae a te Kaunihera Whakahaere o te Koroni, ka whakaturia korua c ahau i konei taua Tamati Henaee Mete, o Akarana, me Pakanihi Ebueea Neana, o Nerehana, hei Koniihana, i runga i nga ara katoa o te ture, a me haere hoki i raro i nga kupu o enei tukunga ki te whiriwhiri i nga rnea huakua c whakaaturia ana i muri nei, ara,—Ki te kimi kite rapu i pewheatia te hokongaaTeKeepara.ua ko Te Matarai te Poraka Whenua o"Ngaitahu" etakoto ana i te Waipounamu i nga tau 1848, 1849 i hokona i nga Maori no ratou taua whenua. Ahakoa te ki whakalau ote2B o Aperira, 1868, i tuhia c Te Hooro mo te taha ki Te Kawana o JNiu Tireni me. " TeTure whakatika mo Ngaitahu i runga ite ture, 1868. Me tirotiro aua Komihana i nga pukapuka-tuku katoa me nga pukapuka c pa ana ki taua hoko a ma raua c whiriwhiri c whakatau—(l) Mehemea tera etahi whakaaetanga etahi whakaritenga ranei i roto i nga whakahaere me nga mana i tukua ki a Te Keepa raua ko Te Matara, a i whakaaetia i whakaritea c raua mo te taha kite Karauna i te takiwa o taua hoko, a kei te toe tonu kihai i whakaotia, a mehemea he aha te nui o te mate i tau ki aua Maori i runga i te kore kaore i whakaotia aua mea. (2.) Mehemea tera etahi whenua i rahuitia, i whakaaetia ranei kia rahuitia, a kia puritia i roto i aua whenua o aua hoko hei wahi mo aua Maori. A mehemea ranei i rahuitia ano aua wahi i runga i nga tikanga ote pukapuka whakaaetanga oxe tuatahi. Aki te kore i rahuitia he aha rate nui ote mate i tau ki runga ki nga Maori ite korenga o aua rahui. Me uiui me rapu aua Komihana pera ano i nga tikanga katoa o nga hoko i hoko ai i nga tangata Maori o enei poroka whenua; ara; ote hoko aTe Hamutana ite Poraka o " Akaroa "i te tau 1856. ote hoko a Kapene Haimona i te poraka o " Otakou " i te tau 1844 —me te hoko a Te Matara i te poraka o "Murihiku " i te tau 1853 —tetahi kite kimi i runga i nga huarahi katoa o te ture, kite whiriwhiri, kite rapu i nga mea katoa c pa ana ki enei putake i tena wahi i tena wahi i nga takiwa c whakaritea ana c korua c auakomihana c whakatuturutia ana. Engari hoki ka taea ano c korua te neke atu aua whiriwhiringa mo tetahi atu takiwa ki tetahi am wahi ki tetahi atu wahi ranei. Na ka whakahau atu au i konei ka whakamana atu ia korua kite tango atu ki o korua aroaro, kite tirotiro hoki i nga pukapuka katoa i nga pepa i nga mapi i nga pukapuka tuhituhinga, me nga tuhituhinga pewhea ranei c maharatia ana c korua c tika ana mo runga i nga putake o tenei whiriwhiringa mo tetahi wahi ranei. A tetahi kia ahei korua kite tono i tetahi tangata i etahi tangata ranei i nga kai-korero katoa (ahakoa c whaitake ana ki aua whenua) kia tangohia ona korero, a ratou korero ranei i runga i te oati i tewhea atu ara ranei c whakaaetia ana c te ture, ma korua c whakaaro te aheitanga ranei o aua tangata kite whakaputa kupu c pa ana ki ta korua mahi ki tetahi wahi ranei. Erangi hoki kaua c riro ma tetahi mea i konei ma te whakahaere rauei o nga inana ka tukua atu nei c whakamahara c whakaputa ranei i te whakaaro kaore i te tika i runga i te ture te tuhinga o nga pukapuka hoko tuku hoki i aua whenua c kiia nei ki a Te Kuini.