G.—l4

1886. NEW ZEALAND.

MAORI COUNCIL (CORRESPONDENCE BETWEEN TAWHIAO AND THE HON. THE NATIVE MINISTER RELATING THERETO).

Laid on the Table by the Hon. Mr. Ballance, with the Leave of the House.

No. 1. Whatiwhatihoe, Mci 17, 1886. Xi te Minita mo te Taha Maoei, ara, kite Kawanatnga katoa, —tena koutou. E hoa c te Pabaniiii, — He Pire tenei naku ka whakatakotoria atu nei ki o koutou aroaro, mo nga mate me nga raruraru ipa nei ki a matou ko toku iwi Maori i muri mai i nga kupu aTe Kuini ite Tiriti o Waitangi, i whakatakotoria mai nei, ki to aroaro oku tukupuna oku matua, i te tau, 1840, tae noa mai kite Ture o te Tau, 1852, rarangi 71. Keite titiro tonu au ki aua kupu : kei te takotomarama tonu auakupu ki taku titiroiho i runga i te pai a toku paapa i whakahoa ai ia ki nga Pakeha. Tana Pai tuatahi: —Na, taku matua tonu na Potatau i whakanoho te Pakoha ki Waitemata, Akarana, he aroha nona kite iwi Pakeha. Nana te ki tuturu ko te Pakeha hei matua mo matou, a hacre tahi ana raua ko Kawana Hopihona tae rawa kite tino o Waikato, a tae atu ana hoki ki Kawhia. Heoi, whakahoa ana te Maori kite Pakeha, a karangaranga tonu ana i reira te Maori ki te Pakeha. Tana Pai tuarua : —I te Tiriti o Maraetai i puta ai tana kupu ki nga Bangatira o Waikato i mea ia kia mau kite aroha kite atawhai ki nga iwi Pakeha. Tana Pai tuatoru : —I te tupunga ote kino ki raro ki a Ngapuhi, kihai taku matua i whakaae ki ta Hone Heke mahi. Puta ana te kupu a Hone Heke kia tapahia to kara i Takapuna. Ka ki a Potatau, kaore c tika kia rere noa mai tetahi tangata kite takahi i te mamutu o tetahi tangata, a piri tonu a Potatau kite Pakeha i taua wa. Tana Pai tuawha : —Ko te aranga o to pakanga ki Waitara, i te tau 1860, i te 13 o nga ra o Maehe, ka puta tana kupu ki nga rangatira, kite iwi katoa a muri ki a mau kite whakapono kite Ture, hei aha te aha, hei aha te aha, ehara i te taonga hoko te Bongo Pai, he taonga horatu, ho taonga tarewa, no te Atua Nui ote Bangi; koia ia i mea ai me mutu te whawhai ki Niu Tireni a te Pakeha a te Maori, ko nga hara katoa, hara nui, hara iti, me whakawa kite ritenga o te ture. Ko te pai whakamutunga tenei a toku paapa ka wehe atu ia i tenei ao. Tae noa mai kite tau 1863, ka tupu te pakanga ki roto o Waikato. Ko te tino mate tena i riro ai o matou whenua. Ahakoa nui noa te kino ki roto o Waikato, mau tonu ahau ki nga kupu a toku paapa, tae noa mai ki tenei ra; koia matou c noho ke nei, me te pouri ote ngakau, me te whakaaro ka pcwhea he ritenga mo matou, c noho tika ai c rite ai ki to matau ahuatawhito, i whakapumautia mai eto Tiriti o Waitangi mo matou; koia nei matou i rapu ai i te tikanga mo matou i runga ite pai ite aroha o tetahi ki tetahi. Kaore au i whakaaro me whakaae au ki nga korero ngawari ate Kawanatanga moku, engari i mahara ahau ki nga iwi i uru kite whawhai kaore o ratou whenua i riro, a kua whakahoa ratou kite Kawanatanga. Ko tenei, ka piri ano ahau ki taku tikanga o mua, c kore ahau c whakaae ki nga korero reka a te Kawanatanga kia whai honore ai kia whai taonga ai ranei moku. Engari, kua titiro ahau tera nga iwi kua whakaae kia mutu te noho ke a te Pakeha i te Maori. Ka whakaae hoki ahau ki a whakamutua nga tikanga whakararuraru a te Kawanatanga mo te Maori—nga ruuri, nga Kooti Whenua, me era atu tini mea whakararuraru katoa. He kupu atu naku ki a koutou. Me whakaae mai koutou te Kawanatanga katoa ki taku kupu c tono nei au ki a koutou mo taku Pire mo te Bunanga Kaunihera mo nga rangatira katoa o te inotu nei, kia whakaaetia mai c koutou maku he ritenga, timata mai i te rerenga wairua tae noa mai ki to upoko o te motu nei, engari ko koutou ano hei tautoko mai i a au i aku kupu hoki. Ho mea naku kia tv taua Bunanga Kaunihera hei whakahaere mo nga raruraru c pa ana kite iwi Maori, ma ratou ano o whakahaere tana Kaunihera, ko au he tangata titiro mo taua Kaunihere, ko koutou hei awhina mai i a au i runga ano i nga kupu a te Kuini o te Tiriti o Waitangi, tae noa mai ki a Kawana Paraono, ka korerotia c ia te kupu ate Kuini: "Xi nga Kawana i haere