G.—6a

3

hei rahuitanga ; na i runga hoki i te mea c kitea ana i liokona aua whenua c rua mo te Kamupene o Niu Tireni, c tika ana pea kite whakaaro i hokona, a i meatia Ida whakahaerea i runga i nga tikauga a tana kamupene ara; i roto i nga eka kotahi te kau ma te pakeha me pupuri kotahi eka mo te maori—koia nei te tikanga Whaka-Koroni a te Kamupene i whakahaerea i mua atu o te nohonga o Nin Tireni hei Koroni mo Ingaraiigi—ko enei tikanga i whakahaerea i roto i a ratou whakanohonoho Kaluga 1 Poneke i Whakatu, me Taranaki a i mohio mai, i whakaae raai i tohea mai kia peratia c te Kananataga o]lngar'aagi. Ite tuunga oTe Mat ara kite Aroaro ote Komiti Whiriwhiri ote whare Runanga mo run^a i nga Take Maori o te Waipounamu, pcnei ana tana korero mo nga Poraka o Otakou me Ngaitahu " i tino hiahiatia kia puta te tahieka i roto i te tahi tekau, otira te tahi eka i roto i te tahi te kau ma tahi, a me rahui era ki nga Maori." Ko nga kupu whakaae ki nga Maori whaitake ki aiia whenua kua riro mai 1 runga 1 nga pukapuka tuku mo nga Poraka o Otakou me Ngaitahu, me tino whakaaro era he kupu pono kia peratia c te pakelia nga whenua o roto o aua rohe kia uru tahi hold nga maori, a i raro i taua tv tuku me taua tv whakahaere kua tino nui rawa he oranga mo nga maori i nga ra c haere ake ana, no reira 1 lti ai nga moni i utua i taua takiwa. I whakaaro hoki nga maori i penei nga kupu whakaae, i penei ano lioki nga kupu whakaae a nga Apiha i tv hei whakahaere i nga tukuuga mai i aua whenua, c kitea ana hoki c maua i tika katoa aua kupu whakaae a nga. Apiha i raro i nga mana i tukua atu kia ratou. Kua tino tuturu ta maua whakaaro i penei te ahua o aua kupu whakaae me te mahara hoki o nga maori i taua takiwa, otira kihai 1 tino mohiotia c nga maori te nui o aua oranga. _ Kei te kitea hoki nga whakaaro o nga maori i roto i nga pitihana i tukua mai c ratou In te Ivawana me te Runanga Nui, c whakatika ana hoki nga korero kua kohikohia nei i nga putake o aua pitihana. Me ata tohutohu atu maua ki enei c whai ake nei:— , 1, Te kupu a Matenga Taiaroa i tukua atu ra kite Komiti mo nga Mahi Maori ote Waipounamu i noho huihui ra i Hepetema, 1872. g< .... 2. Te reta a H. K. Taiai-oa ki a te Makarini o te 30 Hanuere, 1874, i whakaatu mai i te huihuinga o Ngaitahu, ki Te Kurae o Otakou, i te 22 o nga ra o taua marama. 8. Te Pitihana a nga Maori i noho huihui ki Kaiapoi i te 25 Maihe, 1874, i tukua mai ra kite Bunanga Nui c noho huihui ana i Poneke. _ _ 4. Te Pitihana a Ngaitahu kia Kawana te Makuihi o Nomanapi, i tuhia mai i Otakou i te 10 Hune, 1875. . . , . M 5. Te Pitihana a Hoani Patuki kite Eunanga Nui, i whinwhina cte Komiti mo nga Mahi Maori l te 1 Oketopa, 1875. 6. Te Pitihana a Ngaitahu kia te Kawana te Makuihi o Nomanapi, i te 12 Apenra, 1875. 7 Te Korero a H. K. Taiaroa mo runga i te ripoata aTe Penetana Kai-whakawa, i te 26 Oketopa, 8. Te Pitihana a nga Eangatira o Ngaitahu ki nga Minita me nga Mema o te Eunanga, mo nga hoko whenua o te Waipounamu. i te 25 Mci, 1878. 9. Te reta a Wareta Tainui me etahi atu, kite Pirimia me te Minita mo te Tana Maori, ote 21 Hune, 1878. . _ . 10. Te reta a Te Maiharoa kia Te Hiana i Hepetema, 1878, mo nga Kereme i te Waipounamu. Kei te marama noa i a maua, kihai ngakaihokoi mohio kei te hokona c ratou o ratou paanga katoa ki aua whenua Ko te tikanga o nga kupu whakaae, mehemea ra c whaitake ana, ka rahuitia kia ratou tetahi whaitaketanga ki aua whenua. E kore c tika te ki, ko nga kupu whakaae mo nga kura me nga hohipera, me nga whakahaere oranga mo ratou, i tika anake kia whakaputaina kia whakaotia hoki i reira tonu, ara i te tukuuga mai o aua whenua; kia tv tonu i taua takiwa nga kura me nga hohipera, kia mahia tonutia i reira nga tikanga i whakaaetia i taua takiwa. I whakaarotia ite taha°pakeha, i mohiotia hoki c nga maori, mo nga tau ano a muri ake c whakatuturu aua kupu, ara i te tipu haere o te noho o te pakeha ki runga ki nga whenua, me te nui haere o nga moni i runga i te hokonga o nga whenua ki nga pakeha. Ko nga rahui i whakaritea etc Matara i whakaritea i taua takiwa i runga i te kitenga c tika ana kia whakaritea tonutia i reira hei oranga mo ratou, i mua atu i te pulanga mai o nga pakeha, ara i runga i te whakaaro ko enei me whakarite i te tuatahi, no reira i whakahaua ai a te Matara kia whakaitia c ia nga rohe o nga rohe c whakaritea ana c ia. _ Kaore aua rahui i maharatia c nga maori c nga Apiha ranei kua ea katoa aua kupu whakaaetanga i runga i te tukunga i aua rahui, kaore hoki i maharatia kua ea katoa nga tikanga o aua whakaritenga hoko. Ko enei rahui he " tikanga ake " hei pupuri mai i te hoko " nga whenua c nohoia ana, i hiahia nga Maori kia tau ano kia ratou nga tikanga whakahaere mo era;" nga eka i wehea ma ratou, ara te tahi eka i roto i ia tekau eka c wehea ana c te Kaumupene o Niu Tireni mo aua maori, o rahuitia ana hei oranga kau mo ratou. Koia nei rate tikanga ote whakaaro mo aua rahui, he mea whakaputa mai i runga i taua tikanga mo te tahi eka i roto i ia tekau eka ; i runga hoki i te Poraka 0 Otakou, i tino marama te ki a te Haimona, me waiho ma te Kawana c whakarite nga Eahui i nga takiwa c haere ake ana. ! runga ita maua whiriwhiringa kia mohio maua, i tino puta nga kupu whakaae kia rahuitia he take tuturu ma nga maori ki nga whenua i tukua mai i reira, me wehe ke te tahi eka i roto i ia tekau eka c hokona ana c nga pakeha. Kahore ano kia whakaritea he rahui penei; mehemea hoki 1 peratia lua pae noa atu he moni hei utu i nga kura me nga hohipera, me etahi atu oranga mo nga maoii whaitake ki aua whenua, pera me nga mea i whakaaetia ra i te tukunga mai o nga whenua. _ Xi ta maua whakaaro c kore c taea te huna ite korenga o te whakatuturutanga o aua kupu. Kei te mohiotia hoki no enei ra ano i timata ai te whakatuturu i etahi o nga kupu whakaae mo nga kura. He pono ano hoki, i whakaritea c te Kooti whenua Maori i te tau 1868, te nuinga o nga mea tika kia hoatu c te Kawanatanga i runga i te kupu whakaae kia whakaritea ano etahi atu rahui mo nga maori whaitake kite Ngaitahu Poraka, ite tukunga atu ote pukapuka hoko o Ngaitahu ki taua Kooti; na, ahakoa i panuitia'i raro i te ture, kua whakakorea katoatia etahi atu take o nga maori ki nga whenua katoa c takoto ana i waenganui o nga rohe o te mahi c piri ana ki taua whakaaetanga, i runga l te tukunga atu i nga whakataunga a taua Kooti. E marama ana kia maua i runga i nga kupu whakaatu mai kia maua.